Հուզական այրման համախտանիշ (Emotional burnout syndrome). urolog.am

Հուզական այրման համախտանիշ (Emotional burnout syndrome) տերմինն առաջին անգամ հիշատակվել է հոգեբան Ֆրեդենբերգի կողմից 1974-ին: Այս համախտանիշն օգտագործվում է հուզական լարված աշխատանք կատարող մարդկանց սոցիալ-հոգեբանական խնդիրները բնորոշելու համար։ Քանի որ այս համախտանիշը հուզական ոլորտին է վերաբերում, ապա երբեմն այն կոչվում է նաև մասնագիտական այրում (Professional burnout)։

Մասնագիտական ռիսկային խմբում են բժիշկները, բուժքույրերը, ուսուցիչները, սոցիալական աշխատողները, կառավարիչները ևայլն: Հուզական այրումը` հիմնականում վնասելով անհատի հոգեկան և ֆիզիկական առողջությունը, բերում է սոցիալական խնդիրների առաջացման (անձնական, ընտանեկան, աշխատանքային ևայլն)։

Հուզական այրման նախապայմաններից են՝ աշխատանքային կատարելապաշտությունը, գերծանրաբեռնված գրաֆիկը, խրախուսանքի կամ աջակցության բացակայությունը, բազում չլուծված խնդիրները, անբավարար հանգիստը, արձակուրդի բացակայությունը և այլն։

Կլինիկական նշանները

Հուզական այրման համախտանիշը կարող է ունենալ հետևյալ դրսևորումները․

• աշխատունակության անկում,
• աշխատանքային անբավարարվածություն,
• ինքնագնահատականի անկում,
• կենտրոնացման դժվարություն,
• մոտիվացիայի բացակայություն,
• քնի խանգարում,
• դյուրագրգռություն,
• ֆիզիկական հոգնածություն,
• հուսահատության զգացողություններ,
• անուշադրություն և ցրվածություն,
• անտարբերություն,
• գլխացավեր,
• ախորժակի փոփոխություն,
• նյարդայնություն,
• իռացիոնալ զայրույթ,
• ցինիզմ կամ հոռետեսություն,
• վախի զգացում,
• ընկճվածություն,

Կանխարգելում և բուժում

Սթրեսի հաղթահարում: Սթրեսի վերացումը հաճախ անհնարին է, սակայն սթրեսի պատճառի հայտնաբերումը շատ կարևոր է, քանի որ այդ միջոցով կարելի է խուսափել նրա հետևանքներից։ Հետևաբար երբեմն հուզական այրումից կարելի է ազատվել աշխատանքի, աշխատավայրի կամ աշխատանքային պայմաններյի փոփոխություններով։

Առողջ սնունդ։ Անհրաժեշտ է ընդունել հավասարակշռված սնունդ՝ մրգեր, բանջարեղեն, ձավարեղեն, միս, խուսափել շաքարային նախուտեստներից, տապակած և վերամշակված ուտելիքից։ Առողջ սնունդը կօգնի ստանալ անհրաժեշտ վիտամիններ և միներալներ, որոնք կբարելավեն մարսողությունը, քունը և էներգիայի մակարդակը։

Ֆիզիկական վարժություն։ Այս միջոցով բարձրացնում է օրգանիզմում էնդորֆինների և սերոտոնինի մակարդակը: Սա կարող է բարելավել մարդու հուզական վիճակը, հանգստացնել միտքը և որոշ չափով մոռանալ իրական խնդիրները:

Սահմանափակել ալկոհոլը։ Ալկոհոլը ժամանակավորապես կարող է բարձրացնել տրամադրությունը, այնուհետև զարգանում է տրամադրության անկում և, նույնիսկ, դեպրեսիա։

Կարգավորել քունը։ Քունը կարևոր է զգացմունքային առողջության համար: Դա երբեմն առավել արդյունավետ է, քան` այլ միջոցները։  Անհրաժեշտ է ամեն օր քնել ու արթանանալ նույն ժամին, սահմանափակել կոֆեյինի օգտագործումը` հատկապես երեկոյան ժամերին։

Թերապևտիկ մտածողություն (Mindfulness)։ Այս միջոցով կենտրոնացնում ենք մեր գիտակցությունը ներկայի վրա, միևնույն ժամանակ, հանգիստ ճանաչում և ընդունում ենք մեր զգացմունքները, մտքերը և մարմնական զգացողությունները։ Միտքն անգնահատելի միջոց է` հասնելու սթրեսի նվազման և հուզական կարգավորման: Թերապևտիկ մտածողության եղանակներից են՝ մեդիտացիան, յոգան, շնչառական վարժությունները ևայլն։

Ընկերներ։ Վստահելի ու լավ ընկերոջ հետ զրուցելը սթրեսը թեթևացնելու հիանալի միջոց է: Այս միջոցով մարդու խնդիրները չեն լուծվում, սակայն թեթևանում են։

Արձակուրդ։ Շատ հաճախ առօրյա և աշխատանքային խնդիրներից ազատվելու լավագույն միջոցն արձակուրդն է, որի ընթացքում մարդը, հեռանալով իր հուզական այրման միջավայրից ու պատճառներից, ձեռք է բերում հանգստություն և ուժ՝ մասնագիտական կյանքը շարունակելու համար։

Մասնագետներ։ Երբեմն հոգեթերապևտի կամ նեղ մասնագետի խորհրդատվությունը կարևոր է, հատկապես, երբ ի հայտ են գալիս որոշ հոգեմարմնական ախտանշաններ, որոնք կարիք ունեն դեղորայքային բուժման։

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ